Herdenking 15 Augustus 2023
Op 15 augustus staan we stil bij het einde van de Tweede Wereldoorlog voor het Koninkrijk der Nederlanden en herdenken we alle slachtoffers van de oorlog tegen Japan en de Japanse bezetting van Nederlands-Indië. De Grote Kerk-Huis voor de Stad organiseert op 15 augustus 2023 voor het derde opeenvolgende jaar een dialoog in het kader van de herdenking met de titel ‘Wat herdenkt u?’. Dit is een korte impressie van deze indrukwekkende middag. Het programma begint met een carillonconcert en een gezamenlijke lunch.
Vervolgens leidt Edward Tuheteru, systemisch begeleider, coach en theatermaker de dialoog in. Hij heeft in het bijzonder oog voor hoe de oorlog en alles wat daarmee samenhangt doorwerkt in verschillende generaties en hoe ieder manieren zoekt om met de pijnlijke verhalen om te gaan. Zwijgen, negeren of juist op zoek gaan naar het verleden, grapjes maken... er zijn talrijke manieren waarvan zwijgen en grapjes maken veelbeproefd zijn in de Indische gemeenschap. Hij stelt dat je er niet aan ontkomt het ook over andere dingen te hebben dan wat er tijdens de Japanse bezetting is gebeurd. In het grotere verhaal ontstaat de heling, in de eerste tot en met de vierde generatie. Je bent allemaal onderdeel van iets veel groters wat heeft plaatsgevonden.
Tijdens de dialoog aan kleine tafels komt naar voren dat de trauma’s van generaties geleden doorwerken op de jonge generaties. In het bijzonder beschrijven drie deelnemers in afzonderlijke groepen hoe er van generatie op generatie sprake is van huiselijk geweld, waarbij zij samenhang zien met het oorlogsverleden. Daarbij drukt het zwijgen en de zwaarte die daarmee gepaard gaat op grootouders, ouders, kinderen en kleinkinderen. ‘Sterk zijn’ en ‘gewoon doorgaan’ is het motto. Soms waren mensen stil omdat zij niet wilden vertellen, soms omdat er niets werd gevraagd en niet werd geluisterd. Kleinkinderen lijken soms wel meer te willen weten dan de kinderen. Er zijn diverse ervaringen waarbij zij actief op zoek gaan naar hun roots en familiegeschiedenis. Die nieuwsgierigheid levert mooie momenten zoals de eerste foto van een opa, of een reis naar Indonesië met betekenisvolle locaties. Er komt naar voren dat traumaverwerking erom vraagt het trauma aan te gaan en erover te spreken. En tegelijkertijd maakt een ervaring met het accepteren van de stilte veel indruk. ‘Ik accepteer hoe het is en ben gestopt met vragen stellen’. Iemand haalt Søren Kierkegaard aan: “Je moet voorwaarts leven om achterwaarts te kunnen begrijpen’.
De persoonlijke verhalen van mensen zijn indrukwekkend. Die delen we hier niet omdat het gesprek aan tafel vertrouwelijk is. Het gaat over verlies, over tekort komen, over moed en veerkracht. Mensen hebben hulp gezocht of juist niet. Ieder heeft zijn eigen ervaring. Kijken we naar de toekomst dan benadrukken deelnemers aan de dialoog dat begeleiding, opvang en goede plekken voor mensen die nu leven met oorlog van groot belang zijn. We moeten ons bewust zijn van de overdracht van generationele trauma’s en daar psychologische begeleiding bij bieden. Denk bijvoorbeeld aan slachtofferhulp en andere manieren om wrok en verdriet weg te nemen. Excuses helpen. Stoppen met discriminatie ook. De meeste mensen zijn het erover eens dat –ook al is zwijgen een manier om met de moeilijkheden om te gaan en jezelf of de kinderen te willen sparen- het goed is wel het gesprek aan te gaan. Samen herdenken en vieren helpt daarbij.
De persoonlijke verhalen en de openheid in het gesprek blijven bij. Daarnaast zijn er nieuwe inzichten opgedaan. “ Ik heb veel nieuwe feiten gehoord! Ook meer besef, meer inzicht gekregen hoe vormend herinneringen en ervaringen kunnen zijn. Er zijn veel manieren om met heftige situaties om te gaan.” Mensen vonden steun en herkenning bij elkaar: “We hebben veel gemeen. Delen is helen”.